«قطب علمی پالایش گاز» دانشگاه شیراز به استناد راهکارهای اجرایی بخش آموزش عالی قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور در سال 1380 تشکیل و تا سال 1390 فعالیت داشت. فعالیت ارزنده و چشم گیر آین قطب در دوره اول منجر به انتخاب آن به عنوان قطب برتر کشوری در سال 1387 شد. این قطب علمی در دوره دوم طی سال͏ های 1390 تا 1398 مبتنی بر آیین͏ نامه͏ های مصوب تحت عنوان «قطب علمی گاز» فعالیت نمود. در راستای تحقق اهداف سیاست͏ های کلان در حوزه علم و فناوری و نقشه جامع علمی کشور، این قطب از سال 1398 به «قطب علمی توسعه فرآیندهای پالایش گاز» تغییر نام داد. هم اکنون آقای دکتر محمدرضا رحیم پور مدیریت این قطب را برعهده دارند. بر اساس سند وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب 1397، اهداف قطب͏ های علمی به شرح زیر است:

• گسترش مرزهای دانش و فناوری برای ارتقای جایگاه علمی کشور

• فراهم ساختن زمینه فعالیت͏ های گروهی و ایجاد شبکه͏ های علمی و فناوری

• کسب مرجعیت علمی و فناوری در زمینه تخصصی

• مشاوره و تصمیم͏͏ سازی در برنامه͏ ریزی علمی و اجرایی

• فراهم ساختن زمینه͏ مناسب برای مشارکت علمی در سطح ملی و بین المللی در مسیر تولید علم و توسعه فناوری در کشور

• توسعه و تقویت مطالعات میان رشته͏ ای و تولید علم بومی

 

سنگ بنای اولیه پژوهشکده ازدیاد برداشت از مخازن نفت و گاز در دانشگاه شیراز در سال­ های ابتدایی دهه 80 شمسی با تاسیس مرکز تحقیقات ازدیاد برداشت نفت در دانشکده مهندسی دانشگاه شیراز گذاشته شده و روند توسعه این مرکز با تاسیس دانشکده مهندسی شیمی، نفت و گاز و راه‌اندازی بخش مهندسی نفت، با سرعت بیشتری ادامه یافت. در حال حاضر این پژوهشکده بر اساس موافقت اصولی ایجاد پژوهشکده شماره 96551/22/2 مورخ 11/05/1395 در دانشکده مهندسی شیمی، نفت و گاز و در قالب پنج مرکز تحقیقاتی«ازدیاد برداشت از مخازن نفت»، «ازدیاد برداشت از مخازن گاز میعانی»، «بهینه‌سازی تولید گاز»، «شبیه سازی و مدل سازی از مخازن نفتی» و « فیزیک سنگ دیجیتال» در حال فعالیت می باشد.هدف اولیه و بنیادی پژوهشکده دستیابی به توان علمی و فنی لازم برای توسعه دانش فنی مورد نیاز جهت توسعه فناوری های مورد نیاز صنعت نفت کشور در زمینه افزایش ضریب بازیافت و بهبود تولید نفت و گاز و فراهم آوردن بستر های لازم جهت انتقال فناوری­های روز دنیا در زمینه های مذکور در کنار ایجاد بستر های لازم جهت مدیریت دانش در پژوهشکده می باشد. این پژوهشکده با کم کردن موانع و فواصل بین صنعت و دانشگاه، موجب نیل به یکی از بزرگترین اهداف ملی یعنی پیوند دانشگاه و صنعت شده است. در این راستا قرارداد های پژوهشی و فناورانه بین پژوهشکده به عنوان نهاد متولی در دانشگاه شیراز با عنوان های انجام مطالعات پژوهشی و فناورانه به منظور توسعه فناوری ها در جهت بهینه سازی فرآیندهای تولید و افزایش ضریب برداشت در میادین منصوری و اسفند، انجام مطالعات پژوهشی مطالعات جامع توسعه میدان گازی هما، مطالعات پژوهشی آزمایشگاهی میدان آذر منعقد شده است.در طی این قرارداد ها دانشگاه و پژوهشکده به مدلسازی، شبیه سازی، غربالگری، آنالوژی، انجام تست های آزمایشگاهی و ساخت دستگاه های آزمایشگاهی جهت به دست آوردن دقیق ترین پیش بینی ها در پیش امکان سنجی و امکان سنجی روشهای مختلف ازدیاد برداشت می پردازد. همچنین با ساخت پایلوت آزمایشگاهی و ایجاد دیگر بستر های ممکن، خطاهای موجود بین پیش بینی های آزمایشگاه و نتایج عملیاتی را به حداقل ممکن می رساند. به طور کلی پژوهشکده ازدیاد برداشت از مخازن نفت و گاز دانشگاه شیراز با ساخت و استفاده از ابزارهای در دسترس، دقیق­ترین و نزدیکترین پیش بینی های ممکن، در جهت سهولت اجرای فرآیندهای ازدیاد برداشت از مخازن نفتی آنالیز شده و فازهای عملیاتی به بررسی پدیده های بین سطحی و ملکولی تا تزریق به پایلوت مخزن می پردازد. پژوهشکده ازدیاد برداشت از مخازن نفت و گاز ضمن انجام پژوهش های بنیادی و کاربردی، اقدام به انتشار مقالات علمی و پژوهشی در مجلات و همایش های علمی ملی و بین المللی، انجام موفقیت آمیز بیش از 15 پروژه صنعتی با حمایت شرکت ملی نفت ایران و همکاری گسترده میان رشته های مختلف در دانشگاه شیراز، دانشگاه­ های داخل کشور و دانشگاه­ های بین المللی نموده است. بر این اساس عنوان کلی توانمندی های این پژوهشکده به شرح زیر است.

● انجام مطالعات ازدیاد برداشت در مقیاس آزمایشگاهی تا مقیاس میدانی شامل

• مطالعه آزمایشگاهی روش­های مختلف ازدیاد برداشت پایه آبی، پایه گازی ، تلفیق روش های ترکیبی
• غربالگری مقدماتی و پیشرفته روش­های ازدیاد برداشت
• مطالعه چالش محور میادین نفتی و گازی جهت پیشنهاد روش های بهینه بهبود/ازدیاد برداشت
• ارتقا مقیاس نتایج آزمایشگاهی به مقیاس میدانی
• شبیه سازی تحلیلی و عددی روش های مختلف ازدیاد برداشت
• شبیه سازی مقیاس میدان روش های ازدیاد برداشت و طراحی سکتور اجرایی آنها

● مدلسازی پدیده ها و مکانیزم های تاثیرگذار در فرایند ازدیاد برداشت از مخازن نفتی

● چاه آزمایی در مخازن شکافدار و بررسی کاربردی نمودارهای چاه پیمایی با استفاده از مدلسازی به وسیله هوش مصنوعی

● مطالعات آسیب سازند در چاههای تولیدی و تزریقی ناشی از رسوب مواد معدنی و آلی و ...

● مطالعات چالشهای رسوب آسفالتین (شامل مطالعات آزمایشگاهی و شبیه سازی) در میادین نفتی (در مقیاس مخزن، چاه، خطوط انتقال) و ارائه راهکارهای بهینه جهت رفع مشکلات مذکور

● مطالعات ژئوشیمیایی مخزن با رویکردهای مختلف شامل شناسایی مخزن، ازدیاد برداشت و اکتشاف.

● مطالعات مخازن نفتی و گازی شامل مطالعه خواص سنگ و سیالات مخزن، مطالعه رفتار فشاری مخزن، مطالعه موازنه مواد مخزن و ...

● مطالعات مربوط به ذخیره سازی گاز

● مطالعه محیط زیستی حوزه انرژی تصفیه پسماند و بهینه سازی آب تزریقی و سایر موارد مربوط

● مطالعه و توسعه ابزارهای نرم­ افزاری و سخت افزاری مورد نیاز صنعت نفت در صنایع بالادستی و پایین دستی

 

مرکز تحقیقات محیط زیست در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی از جمله مراکز پژوهشی فعال معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه شیراز است که در سال 1386 با مجوز رسمی وزارت علوم تحقیقات و فناوری به همت دکتر داریوش مولا در بخش مهندسی شیمی دانشگاه شیراز تاسیس گردید. با تشکیل دانشکده مهندسی، شیمی نفت و گاز این مرکز از دانشکده مهندسی به دانشکده مهندسی شیمی، نفت و گاز منتقل شد. از اهداف مهم این مرکز بررسی مسایل و معضلات زیست محیطی و شناخت آلاینده های ناشی از فعالیت صنایع مربوط به نفت گاز و پتروشیمی در کشور  و ارائه روش­های جدید در رفع آلایندگی از پساب های صنعتی، گاز های خروجی و خاک͏ ها و لجن های آلوده در این صنایع می باشد.  اخیرا با توجه به وجود بحران خشکسالی در کشور و کمبود منابع آبی جهت استفاده در مصارف شرب و صنعتی عمده مطالعات و تحقیقات مرکز بر روی دو مقوله طراحی و ساخت سیستم ­های تصفیه پساب و تصفیه فاضلاب­های صنعتی با روش­های جدید نظیر روش ­های فوتو­کاتالیستی، بیولوژیکی و بیوجاذب و متمرکز شده است. از دیگر اهداف این مرکز مطالعه و بررسی روش های مناسب جهت تبدیل گاز­های گلخانه ­ای به ویژه دی͏ اکسیدکربن به ترکیبات شیمیایی با ارزش مانند گاز متان، اسید فرمیک، فرمالدهید و ... می ­باشد. پروژه ملی شرح توسعه سیاهه انتشار آلاینده ها در شهر شیراز، طرح مطالعاتی نحوه تأمین آب طرح های خط اتیلن مرکز و اثرات زیست محیطی اجرای طرح های فیروز آباد، جهرم، داراب و فسا و بررسی و اندازه گیری غلظت فرمالین ناشی از صنایع شیمیایی منطقه در نقاط مختلف شهر زرقان از جمله طرح هایی است که در این مرکز اجرا شده است. در حال حاضر دکتر داریوش مولا، دکتر نصیر مهران بد، دکتر فریدون اسماعیل‌زاده و دکتر قاسم حبیب آگهی از اعضای هیات علمی مرکز بوده و دکتر دایوش مولا مدیریت این مرکز را بر عهده دارند. بر این اساس عناوین کلی توانمندی های این مرکز به صورت زیر است:

● ارائه روش­های مناسب تصفیه برای انواع پساب ­ها و فاضلاب­ های صنعتی

● طراحی سیستم­ های تصفیه­ پساب

● استفاده از گاز­های گلخانه­ ای به منظور تولید ماد شیمیایی با ارزش

● تولید بیودیزل از پسماندها

● ساخت پایه کاتالیست جهت فرآیند­های صنایع نفت، گاز و پتروشیمی

● سنتز فوتوکاتالیست­ های جدید جهت تصفیه پساب

●  تهیه و ساخت جاذب و بیوجاذب­ها

● حذف میکروپلاستیک ها و میکروآلاینده ها از پساب های صنعتی