سندروم اردک شناور
به اردکی که در حال حرکت بر روی آب است دقت کنید. از بالا اینطور به نظر میرسد که اردک با کمترین تلاش ممکن در حال شنا کردن است و حرکت رو به جلوی او احساسی از آرامش و وقار را به اطرافیان منتقل میکند. ولی در زیر این ظاهر آرام و پنهان از دید همه، پاهای اردک درگیر انبوهی از حرکتهای بیوقفه است تا او را روی سطح آب نگه دارد. این تقابل بین آرامش ظاهری و دستوپا زدنهای پنهانی الهامبخش نامگذاری یک پدیده روانشناختی جذاب به نام «سندرم اردک شناور» شد.
سندرم اردک شناور، نوعی استعاره بصری است که به تقابل آرامش بیرونی و کشمکش درونی افراد اشاره دارد. این تضاد را میتوان تجربه نوعی فشار دوگانه دانست؛ زمانی که فرد از یک سو در تلاش است تا دستاوردهای بیشتری کسب کند و از سوی دیگر میکوشد این دستاوردها را آسان جلوه دهد. در واقع در این شرایط فرد برای مخفی کردن اضطرابها و استرسهای ویرانگری که تجربه میکند، در پشت ظاهری خونسرد و ماسکی از موفقیت و رضایت پنهان میشود. یعنی درست همان زمانی که این تصور را برای دیگران ایجاد میکند که زندگیاش بینقص است، در تلاشی جانفرساست که همان زندگی را سر پا نگه دارد.
این پدیده ذهنی که برای اولینبار از سوی دانشگاه استنفورد نامگذاری شد، در ابتدا فقط برای اشاره به استرس دانشجویان و سبک زندگی تنشزای آنها مورد استفاده قرار میگرفت. ولی بعدها در معنی گستردهتر و در توصیف جامعه مدرن به کار گرفته شد. جوامعی که در آن مردم فشار زیادی را تحمل میکنند تا تصویری از موفقیت بیدردسر ارائه دهند. واقعیت زندگی دانشجویان با آنچه از بیرون مشاهده میشود بسیار متفاوت است. آنها زندگی پرفشاری را تجربه میکنند که در آن از یک طرف با چالشهای نفسگیر درس و زندگی دانشگاهی و دوری از خانواده سروکله میزنند.
از سوی دیگر طوری وانمود میکنند که گویی همه دستاوردهایشان بهآسانی به دست آمده است. سندرم اردک شناور به ما یادآوری میکند که ظاهر آرام و راضی افراد نمیتواند دلیلی بر آرامش درونی آنها باشد؛ پشت آن ظاهر بدون استرس انبوهی از نگرانی، تردید نسبت به تواناییها و تقلاهای بیپایان برای دستیابی به موفقیت وجود دارد که هیچکدام از آنها نمودی در رفتار ظاهری افراد ندارد.
در نهایت، گام نخست در درمان همه اختلالات ذهنی، آگاهی است. اینکه بدانیم ما تنها نیستیم که در حال تجربه چنین کشمکش پنهانی هستیم. کشمکشی که موجودیت مدرن به آن دامن زده است. بدانیم که این پدیده نمونهای از یک مبارزه بیصداست، از خرد شدن زیر فشارهای زندگی مدرن، جایی که ترس از غرق شدن در زیر بار آرزوهایمان ما را مجبور به تلاش برای ماندن روی سطح آب کرده است؛ تلاشی نامرئی و بیامان. کافی است بار دیگری که به موفقیت یک فرد، آرامش او و تسلطش بر زندگی غبطه خوردیم به خود یادآوری کنیم که حتی آرامترین اردک نیز زیر سطح آب در حال تقلا و کشمکش برای شناور ماندن است!
برای درمان این اختلال راه حلهایی مانند انتخاب اهداف کوتاه مدت قابل دسترس چندان موثر نیستند تغییرات باید به تدریج در فرهنگ عرف و استانداردهای جامعه رخ دهند. برای مثال استفاده از سی وی سایه (Shadow (CV)) در کنار رزومه های معمول متداول شود. این نوعی از رزومه است که بر شکست ها و ناکامی های فرد متقاضی کار متمرکز است. شکستهایی مانند درخواستهای کار رد شده از جانب کارفرما و شکست های تجربه شده در فعالیتهای مختلف ارائه چنین رزومه ای به کارفرما میتواند بار روانی فرد جویای کار را که دائم در تلاش برای ارائه تصویری بی نقص وکامل از خود است سبک کند.